Een ongeval kan naast nadelen, soms ook juist voordelen met zich meebrengen. Het ongeval levert de benadeelde naast schade, dan ook voordeel op. De vraag is daarbij of die voordelen moeten worden verrekend met de schadevergoeding. Dit wordt ook wel ‘toerekening van voordeel’ of ‘voordeelstoerekening’ genoemd.

Artikel 6:100 BW

In de wet is in artikel 6:100 BW het volgende over voordeelstoerekening vastgelegd:

“Heeft eenzelfde gebeurtenis voor de benadeelde naast schade tevens voordeel opgeleverd, dan moet, voor zover dit redelijk is, dit voordeel bij de vaststelling van de te vergoeden schade in rekening worden gebracht.”

Voordeelstoerekening vloeit voort uit het uitgangspunt dat de benadeelde van een gebeurtenis waarvoor een ander aansprakelijk te stellen is, aanspraak kan maken op volledige vergoeding van de werkelijk hierdoor geleden schade. Een slachtoffer moet immers niet beter worden van een gebeurtenis die hem schade heeft toegebracht.

Voordeelstoerekening

Heeft eenzelfde gebeurtenis voor de benadeelde naast schade tevens voordeel opgeleverd, dan moet, voor zover dit redelijk is, dit voordeel bij de vaststelling van de te vergoeden schade in rekening worden gebracht, zo luidt artikel 6:100 BW. Verzekeringsuitkeringen vormen een belangrijke categorie van voordelen. Omstreden is of het redelijk is om uitkeringen uit verzekeringen in mindering te brengen op de vergoeding van letselschade. Door het toerekenen van een voordeel uit een verzekering zou de schadeplichtige profiteren van een ten gunste van de benadeelde afgesloten verzekering. Daarentegen zou het niet toerekenen ertoe kunnen leiden dat de benadeelde door de schadeveroorzakende gebeurtenis in een voordeliger positie raakt. Bij ‘voordeel’ valt te denken aan belastingvoordeel, ondanks ziekte doorbetaald loon, uitkeringen van verzekeringen, aan afnemers doorberekende prijsverhogingen.

Schadeverzekering of sommenverzekering

Bij een sommenverzekering wordt de verzekeraar verplicht tot het doen van een geldelijke uitkering zodra een bepaalde gebeurtenis zich voordoet.  Het uit te keren bedrag, is een van tevoren overeengekomen bedrag. Met name bij een sommenverzekering zullen de vragen over voordeelstoerekening rijzen als de benadeelde zowel een civielrechtelijke vordering op de schadeplichtige heeft als een recht op uitkering van de sommenverzekering. Bij een schadeverzekering, die tot doel heeft om vermogensschade te vergoeden, worden problemen van voordeelstoerekening in beginsel opgelost door subrogatie. De vorderingen van de verzekerde gaan over op de verzekeraar, waardoor de benadeelde geen toerekenbaar voordeel toekomt. In Verhaeg/Jenniskens stelt de Hoge Raad dat in het geval van een uitkering van een schadeverzekering verrekening in beginsel op zijn plaats is. De Hoge Raad stelt hier wel dat voordeelstoerekening alleen op zijn plaats is als er sprake is van letselschade. De aard van de schade doet daar verder niks aan af.

Voorwaarden

Regels wanneer voordeelstoerekening op grond van artikel 6:100 BW aan de orde is, of juist niet, zijn er weinig tot niet. Het oordeel hierover is immers overgelaten aan de rechter en dus afhankelijk van wat in diens ogen in concreto redelijk is. Die ruime beoordelingsvrijheid wordt ook in rechtspraak onderschreven (HR 1 oktober 2010, ECLI:NL:HR:2010:BM7808 , NJ 2013/81 (Verhaeg/Jenniskens)). De verzekeraar mag alleen voordeelstoerekening toepassen als zowel de voordelen als de nadelen betrekking hebben op dezelfde schadepost. Een besparing in vervoerskosten (voordeel) mag dan dus niet worden verrekend met inkomensverlies (nadeel). Het inkomensverlies mag alleen verminderd worden door te verrekenen met bijvoorbeeld uitkeringen die bedoeld zijn om het inkomensverlies op te vangen. Bovendien is vereist dat een condicio sine qua non-verband bestaat tussen de voordelen en de gebeurtenis waarop de aansprakelijkheid berust. In het arrest Verhaeg/Jenniskens wordt gesproken over de voorwaarden voor voordeelstoerekening.

• Zo is volgens de Hoge Raad de strekking van de uitkering van belang. Van toerekening kan alleen sprake zijn als de uitkering ertoe strekt dezelfde schade te vergoeden als die waarvoor de partij die zich op voordeeltoerekening beroept, aansprakelijk is.
• Daarnaast komt verrekening in principe niet in aanmerking als er sprake is van uitkering op grond van een sommenverzekering die door het slachtoffer zelf is afgesloten en betaald.
• Is de premie voor de sommenverzekering door de aansprakelijke persoon betaald, dan kan wel tot verrekening over worden gegaan, met name als jegens de benadeelde geen verplichting bestond tot het sluiten van de verzekering of tot betaling van de premie.
• Bovendien is de verzekeringsdekking van belang. Toerekening is in het algemeen niet redelijk wanneer de aansprakelijkheid is gedekt door een verzekering. De achterliggende gedachte is dat een aansprakelijkheidsverzekeraar geen profijt zou moeten trekken uit het feit dat er een verzekering is.
• Als laatste is ook de aard van aansprakelijkheid en de mate van verwijtbaarheid van belang. Er is eerder aanleiding voor toerekening wanneer het gaat om een risicoaansprakelijkheid dan wanneer de aansprakelijkheid is gebaseerd op schuld.

Redelijkheid

Als aan de hiervoor genoemde voorwaarden is voldaan, waaronder het csqn-verband, moet vervolgens worden gekeken of het redelijk is dat het voordeel in rekening wordt gebracht bij de vaststelling van de te vergoeden schade. Daarbij neemt de rechter de in art. 6:98 BW genoemde maatstaf in acht. Bij de vergelijking tussen de toestand zoals deze in werkelijkheid is en de toestand zoals die zou zijn geweest als de gebeurtenis niet had plaatsgevonden, moet worden beoordeeld welke voordelen en welke nadelen in een zodanig verband staan met de gebeurtenis dat zij redelijkerwijs als een gevolg daarvan aan de aansprakelijke partij kunnen worden toegerekend.

Conclusie

De gedachte achter het wetsartikel 6:100 BW is duidelijk: een schade kan niet tweemaal vergoed worden. Wordt een schadevergoeding uitgekeerd om de schade te compenseren dan zal verrekening vaak redelijk zijn. De reden daarachter is dat de schadevergoeding de daadwerkelijke schade vergoedt, waarbij het duidelijk is welke schadeposten dat zijn. Door te verrekenen wordt voorkomen dat eenzelfde schade dubbel wordt betaald.

De toepassing van de voorwaarden voor verrekening die de Hoge Raad in verschillende arresten heeft gehanteerd biedt echter niet al te veel houvast. De interpretatie van rechters is belangrijk en deze onzekerheid werkt dus zowel de kant van het slachtoffer als de kant van de verzekeraar op.

Vragen?

Heeft u vragen of zoekt een advocaat die is gespecialiseerd in aansprakelijkheidsrecht? Neem vrijblijvend contact op.

Salva Schaderecht is een advocatenkantoor gespecialiseerd in aansprakelijkheid, letselschade en verzekeringsrecht.

Salva Schaderecht | info@salvaschaderecht.nl | 085 800 8080 | Jansbuitensingel 7, 6811 AA Arnhem