Het Haags Verkeersongevallenverdrag

01 April 2021

Stel u rijdt met uw in Nederland geregistreerde auto in Italië. In Italië wordt u aangereden door een Duitse auto. De vraag is dan welk recht van toepassing is op het vaststellen van de aansprakelijkheid en schade.

Bij dit soort grensoverschrijdende verkeersongevallen op de weg, kan de rechter aan wie het wordt voorgelegd, gebruikmaken van het Haags Verkeersongevallenverdrag.

Toepassingsgebied

Het verdrag geeft regels om tot het toepasselijke recht te komen bij de vaststelling van aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad (artikel 1 lid 1 HVV). Om het verdrag van toepassing te laten zijn, moet er sprake zijn van een verkeersongeval. Artikel 1 lid 2 geeft de vereisten: bij het ongeval moet tenminste één of meer al dan niet gemotoriseerde voertuigen zijn betrokken en het ongeval moet hebben plaatsgevonden op de openbare weg of op een terrein dat toegankelijk is voor het publiek. Deze omschrijving is ruim wat ertoe leidt dat bijna elk ongeval onder de reikwijdte van het verdrag valt.

In artikel 2 zijn er uitzonderingen opgenomen wanneer het verdrag niet van toepassing is. Kort gezegd komen de uitzonderingen op situaties neer dat het niet gaat om de verhouding tussen de aanrijder en de aangereden persoon, maar derden, bijvoorbeeld verhaalsacties van verzekeraars.

Het verdrag bepaalt in artikel 11 dat artikelen 1 tot en met 10 van toepassing zijn onafhankelijk van het feit of het land waarvan de wet moet worden toegepast, aangesloten is bij het verdrag. Stel, in Duitsland vindt een aanrijding plaats tussen een in Nederland en een in Griekenland geregistreerd voertuig. Duitsland en Griekenland zijn geen partij bij het verdrag. De Nederlandse rechter aan wie dit geschil wordt voorgelegd, zal toch het Haags Verkeersongevallenverdrag moeten toepassen.

Hoofdregel

Artikel 3 bevat de hoofdregel van het verdrag. Op het verkeersongeval is de wet van toepassing van het land op wiens grondgebied het ongeval heeft plaatsgevonden. Dit wordt ook wel aangeduid als de lex loci delicti. In het hierboven genoemde voorbeeld zal de rechter dan tot de conclusie komen dat Duits recht van toepassing is.

Uitzonderingen

Artikel 4 van het verdrag geeft een aantal uitzonderingen. In de volgende gevallen wordt afgeweken van de hoofdregel:

Wanneer slechts één voertuig bij het ongeval is betrokken en dit voertuig is geregistreerd in een andere Staat dan waar het ongeval heeft plaatsgevonden, is de wet van de Staat van registratie van toepassing op de aansprakelijkheid:

Jegens de bestuurder, houder, eigenaar of elke andere persoon die enig recht heeft op het voertuig, zonder acht te slaan op hun woonplaats;
Jegens een slachtoffer dat passagier was, indien zijn woonplaats in een andere Staat was dan in die op welks grondgebied het ongeval heeft plaatsgevonden;
Jegens een slachtoffer dat zich ter plaatse van het ongeval buiten het voertuig bevond, indien zijn woonplaats was in de Staat van registratie.

Wanneer er twee of meer slachtoffers zijn wordt de van toepassing zijnde wet ten aanzien van elk van hen afzonderlijk vastgesteld.

Wanneer twee of meer voertuigen bij het ongeval zijn betrokken, is het bepaalde onder a) alleen van toepassing, indien de betrokken voertuigen in dezelfde Staat geregistreerd zijn.
Wanneer een of meer personen die zich ter plaatse van het ongeval buiten het voertuig bevonden bij het ongeval zijn betrokken en aansprakelijk zouden kunnen zijn, is het bepaalde onder a) en b) slechts van toepassing indien deze personen allen hun woonplaats hadden in de Staat van registratie. Dit geldt ook, wanneer deze personen tevens slachtoffers zijn van het ongeval.

Artikel 5 geeft ook een drietal bijzondere regels:

De aansprakelijkheid voor passagiersbagage wordt beheerst door dezelfde wet die krachtens artikel 3 en 4 de aansprakelijkheid jegens de passagier beheerst. Dit is het recht van het land waar het voertuig is geregistreerd, tenzij de passagier woont in het land waar het ongeval plaatsvond.
De aansprakelijkheid voor schade aan overige goederen wordt beheerst door dezelfde wet als die geldt voor de aansprakelijkheid jegens de eigenaar van het voertuig.
De aansprakelijkheid voor schade aan goederen die zich buiten het voertuig bevonden, wordt beheerst door de wet van de Staat waar het ongeval heeft plaatsgevonden. De aansprakelijkheid voor schade aan de persoonlijke eigendommen van een slachtoffer dat zich buiten het voertuig bevond, wordt beheerst door de wet van de Staat van registratie, indien deze wet volgens artikel 4 van toepassing is op de aansprakelijkheid jegens het slachtoffer.

Artikel 6 geeft de laatste uitzondering. Ten aanzien van voertuigen die niet zijn geregistreerd of die in meer dan één Staat zijn geregistreerd, treedt voor de wet van de Staat van registratie in de plaats de wet van de Staat waarin zij hun woonplaats hadden. Hetzelfde geldt, indien op het tijdstip van het ongeval noch de eigenaar, noch de houder, noch de bestuurder van het voertuig zijn woonplaats had in de Staat van registratie.

Werkingssfeer

Het Haags Verkeersongevallen geeft aan in artikel 8 dat de wet die van toepassing is in het bijzonder bepaalt:

De voorwaarden en omvang van aansprakelijkheid;
De gronden voor uitsluiting van aansprakelijkheid, alsook elke beperking en verdeling van aansprakelijkheid;
Het bestaan en de aard van letsel of schade die voor vergoeding in aanmerking komen;
Op welke wijze en in welke omvang de schade moet worden vergoed;
De overdraagbaarheid van het recht op schadevergoeding;
Welke personen recht hebben op vergoeding van persoonlijk door hen geleden schade;
De aansprakelijkheid van een principaal voor handelingen van degene, die voor hem optreedt;
De termijn voor de verjaring of het verval van een aanspraak op schadevergoeding, alsmede het tijdstip van aanvang van die termijn en van zijn stuiting of schorsing.

Directe actie

Het verdrag formuleert in artikel 9 de mogelijkheid aan de gelaedeerden om hun schade rechtstreeks op de verzekeraar van de schadeveroorzakende partij te verhalen. Hiervoor formuleert het verdrag drie grondslagen:

Het recht dat op grond van artikel 3, 4 of 5 van toepassing is, geeft die mogelijkheid.
Indien krachtens de artikelen 4 of 5 de wet van de Staat van registratie van toepassing is en die wet dit recht niet kent, kan het alsnog worden uitgeoefend indien dit wordt toegestaan door de wet van de Staat op welks grondgebied het ongeval heeft plaatsgevonden.
Indien geen van beide wetten een zodanig recht kent, kan het worden uitgeoefend indien de mogelijkheid wordt gegeven door de wet die de verzekeringsovereenkomst beheerst.

Conclusie

Wanneer een rechter uit een van de aangesloten landen moet beoordelen welk recht van toepassing is op een internationale aanrijding moet hij het Haags Verkeersongevallenverdrag toepassen. De hoofdregel van dit verdrag is dat het recht van het land waar het ongeval heeft plaatsgevonden van toepassing is. Er zijn echter uitzonderingen mogelijk op deze hoofdregel. Deze uitzonderingen staan genoemd in artikel 4, 5 en 6 van het verdrag. Het verdrag geeft aan in artikel 8 wat de toepasselijke wet in het bijzonder bepaald. Tot slot heeft de benadeelde op grond van het verdrag verruimde mogelijkheden om de schade direct bij de verzekeraar van de veroorzakende partij te verhalen.