Wat is smartengeld?

Als je letsel hebt opgelopen door toedoen van een ander, zoals bij een aanrijding, bij geweld, bij een bedrijfsongeval of een medische misser, dan heb je meestal ook recht op smartengeld.

Het smartengeld is bedoeld als compensatie voor leed en pijn of een verminderde kwaliteit van leven. Het betreft ander nadeel dan financiële schade (vermogensschade). Het wordt ook wel ‘immateriële’ schade genoemd.  Zie artikel 6:106  van het Burgerlijk Wetboek (BW).

Artikel 6:106 BW

Het wetsartikel over smartengeld is artikel 6:106 BW. Dat artikel  luidt voor zover relevant:

Voor nadeel dat niet in vermogensschade bestaat, heeft de benadeelde recht op een naar billijkheid vast te stellen schadevergoeding:

• (…) b. indien de benadeelde lichamelijk letsel heeft opgelopen, in zijn eer of goede naam is geschaad of op andere wijze in zijn persoon is aangetast.”

In de praktijk wordt het vaakst smartengeld toegekend voor lichamelijk letsel, maar op basis van de andere gronden kan er dus ook smartengeld worden toegekend.

Verschillen tussen smartengeld, affectieschade en shockschade

Zie onderstaande animatie voor de verschillen tussen smartengeld, affectieschade en shockschade. Als iemand met een (traumatische) gebeurtenis van een naaste geconfronteerd wordt, of met de directe gevolgen daarvan en hierdoor schade ondervindt, wordt er gesproken van shockschade. Naasten en nabestaanden van ernstig gewond geraakte of overleden slachtoffers van ongevallen of geweldsmisdrijven kunnen ook in aanmerking komen voor een vergoeding van hun immateriële schade. Dit wordt de affectieschade genoemd.  Klik op de afbeelding hieronder om  de animatie te bekijken.

Omstandigheden voor het bepalen van het smartengeld

Bij het bepalen van de hoogte van het smartengeld moet rekening worden gehouden met alle omstandigheden van het geval. Meestal geldt: hoe ernstiger het letsel, hoe hoger het smartengeld. Er is dan immers meer pijn en leed. Maar ook andere omstandigheden kunnen een rol spelen, zoals de leeftijd van het slachtoffer, hoe lang de ziekenhuis opname was, of er veel operaties nodig waren en wat het slachtoffer niet meer kan. Ook wordt er vaak gekeken naar de aard van de aansprakelijkheid, bijvoorbeeld naar de mate van verwijtbaarheid van de aansprakelijke partij.

Deze omstandigheden zijn van invloed op de mate van pijn en leed en dus ook op de hoogte van het smartengeld.

Hoe hoog is de smartengeldvergoeding?

De wet geeft geen specifieke regels over de hoogte van het smartengeld (artikel 6:106 BW). Volgens de wet moet de hoogte naar ‘billijkheid’ worden vastgesteld, dus in feite gewoon op gevoel. Rechters kijken daarom vaak naar de bedragen die in vergelijkbare zaken zijn toegewezen, om toch enige houvast en consistentie te houden.

Die uitspraken zijn gebundeld in de ‘Smartengeldgids’ en zijn gerangschikt op soorten letsel en op ernst van de gevolgen. Maar goed, ook in die uitspraken is de hoogte vastgesteld op gevoel. Er is dus geen duidelijk ijkpunt.

Het is daarom van belang dat zo goed mogelijk wordt uitgelegd wat het letsel met jou als slachtoffer heeft gedaan. Hoe beter dat in beeld wordt gebracht hoe groter de kans op de best passende smartengeldvergoeding. De individuele omstandigheden bepalen immers de hoogte van de immateriële schadevergoeding. Doe je dat niet, dan zal er al snel worden teruggevallen op ogenschijnlijk vergelijkbare gevallen in de Smartengeldgids.

Ook smartengeld zonder letsel?

Soms heb je ook recht op smartengeld zonder dat je letsel hebt opgelopen. Dat kan bijvoorbeeld voor de gevallen waarin je van je vrijheid bent beroofd (ontvoering  bijvoorbeeld) of in sommige gevallen van laster of belediging. Dit blijkt uit artikel 6:106 sub b BW.

Hoogste bedrag ooit in Nederland

Het hoogste bedrag dat in Nederland ooit is toegewezen aan smartengeld betreft een bedrag van € 350.000,–. Dat was voor een mishandeling met ernstig hersenletsel tot gevolg. Het slachtoffer is blijvend halfzijdig verlamd en is volledig afhankelijk van intensieve verpleging, verzorging en begeleiding.

De rechtbank Rotterdam heeft dat bedrag toegewezen in een uitspraak van 24 december 2020 in een strafzaak. Klik hier voor meer informatie over die zaak.

Tot nu toe is er geen uitspraak bekend waarin er een hoger bedrag door de rechter is toegekend.

Kunt u het smartengeld berekenen?

Nee. Omdat het smartengeld naar ‘billijkheid’ wordt vastgesteld valt er niets te berekenen. Als de aansprakelijke partij en het slachtoffer niet samen overeenstemming bereiken over de hoogte van de smartengeldvergoeding, dan zal de hoogte ervan uiteindelijk door een rechter moeten worden vastgesteld.

Dit is niet mogelijk aan de hand van een berekening. Zoals gezegd kan er alleen worden gekeken naar alle omstandigheden die maken dat sprake is van pijn en leed. Vervolgens wordt gekeken welk bedrag aan smartengeld daarbij past. Vaak wordt gekeken naar vergelijkbare gevallen maar ook bij die gevallen is er ‘op gevoel’ een bedrag bepaald. Die vergelijkbare gevallen zijn gebundeld in de ‘Smartengeldgids’ (zie hieronder).

Er is dus geen vaste staffel, tabel of formule aan de hand waarvan het smartengeld kan worden berekend. Dat is wél zo bij de vergoeding van affectieschade, maar dat is een geheel ander soort smartengeld voor naasten van iemand die is overleden of ernstig letsel heeft. Klik hier voor meer over affectieschade.

Vergoedingen in vergelijkbare gevallen

Vergelijkbare gevallen zijn er nooit helemaal. Ieder letsel en iedere zaak is anders. Pijn en leed is niet of moeilijk te meten en te vergelijken. Ook iedere persoon is anders daarin. Iedere zaak wordt bovendien anders bepleit voor een rechter en ook iedere rechter is weer anders in de beoordeling van de zaak en dus in het bepalen van de hoogte van het smartengeld.

Hoe is het dan mogelijk consistentie te krijgen in de smartengeldvergoedingen? Dat kan slechts in beperkte mate door uitspraken van rechters over smartengeld inventariseren en te rangschikken. Dat is wat de Smartengeldgids doet. Het geeft wel enigszins een overzicht van de hoogte van smartengeldvergoedingen bij verschillende soorten letsels, maar de willekeur wordt ook duidelijk.

Zo is er bijvoorbeeld de tiener die  bij een bloedtransfusie geïnfecteerd raakte met HIV waarvoor de rechter een smartengeldvergoeding van bijna € 70.000,– billijk achtte. Een aantal jaar daarvóór kreeg een man van middelbare leeftijd die hetzelfde was overkomen een smartengeldvergoeding van  € 136.000,– toegewezen van een andere rechter.

Dit voorbeeld maakt duidelijk hoe zeer de hoogte van het smartengeld kan verschillen tussen (ogenschijnlijk) vergelijkbare gevallen.

Is er dan helemaal niet in te schatten hoe hoog het smartengeld per geval zou kunnen zijn? Jawel. Dat zal hier worden geïllustreerd aan de hand van de Smartengeldgids.

Smartengeldgids

Sinds enkele jaren geeft de ANWB een Smartengeldgids uit. Hierin staan uitspraken van Nederlandse rechters op het gebied van smartengeld aan de hand waarvan een inschatting kan worden gemaakt voor de hoogte van het smartengeld in een specifiek geval. In de smartengeldgids wordt onderscheid gemaakt tussen de verschillende oorzaken van het letsel. 3 soorten worden daarin van elkaar onderscheiden: letsel na een ongeval, letsel na geweld en letsel na een medische fout.

Binnen die categorieën wordt er onderscheid gemaakt in het soort letsel, variërend van botbreuken, letsels per lichaamsdeel, hersenletsel, dwarslaesie, psychisch letsel, whiplash etc. Per soort letsel worden de bijbehorende smartengeldvergoedingen gerangschikt van laag naar hoog. Dat zijn allemaal vergoedingen die zijn uitgesproken door een rechter. De Smartengeldgids is dus niets anders dan een verzameling van rechterlijke uitspraken over smartengeld.

Ieder geval wordt kort beschreven, waarbij een aantal factoren steeds belicht worden:

• het letsel,
• de gevolgen ervan in de zin van al dan niet blijvende beperkingen,
• de mate van arbeidsongeschiktheid,
• de duur van de ziekenhuisopname,
• het aantal operaties,
• eventuele complicaties,
• de leeftijd van het slachtoffer en
• het beroep van het slachtoffer.

Over het algemeen valt te concluderen dat hoe meer deze factoren aan de orde zijn, hoe meer pijn en leed en dus hoe hoger de smartengeldvergoeding.

Hoogste en laagste bedragen smartengeld

Hieronder zie je een overzicht van alle hoogste en laagste  vergoedingen aan smartengeld. De bedragen zijn gerangschikt overeenkomstig de Smartengeldgids. Dit geeft een beeld van de hoogte van het smartengeld in Nederland, per soort letsel en per soort oorzaak.

Smartengeld laag in Nederland?

Het is de vraag of deze vergoedingen recht doen aan de situatie. Enerzijds is pijn en leed moeilijk uit te drukken in een geldbedrag. Het zal ook altijd de vraag zijn waar de grens ligt. Wat is het maximum? Aan de andere kant zal een royaal bedrag aan smartengeld duidelijk maken dat het leed van het slachtoffer wordt erkend. Bovendien biedt het slachtoffers de mogelijkheid toch enigszins het leed te verzachten met wat meer comfort. Het kan slachtoffers meer mogelijkheden bieden pijn en leed te compenseren.

Al bladerend door de Smartengeldgids zal het opvallen dat de bedragen niet bijzonder hoog zijn. Wat in Nederland is toegewezen voor één persoon is tot nu toe niet hoger dan € 350.000,–.

De bescheiden vergoedingen aan smartengeld in Nederland zijn daarom al lange tijd onderwerp van discussie.  Er is de laatste jaren ook aandacht voor de hoogte van het smartengeld in Nederland, vergeleken met het buitenland. In veel andere landen worden hogere smartengeldvergoedingen toegewezen. In Nederland zijn er rechters die rekening willen houden met deze discussie en alleen al daarom het smartengeld wat verhogen. Het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden deed dat daarom met 10%:

Omdat het hof ook rekening wil houden met de in de literatuur gevoerde discussie over de hoogte van het smartengeld, zal het hof het voornoemde bedrag met 10% verhogen, zodat het toe te wijzen smartengeld als billijke vergoeding neerkomt op een bedrag van € 67.155,-.”

Dit kan u ten goede komen, maar laat het niet bij slechts een verwijzing naar de Smartengeldgids en naar hoe men in het buitenland het smartengeld benadert. Hoe beter uw eigen concrete situatie in kaart wordt gebracht, hoe beter de kans op een daadwerkelijk passende vergoeding. Ook moet bij de berekening van de smartengeld vergoeding rekening worden gehouden met de toekomstige inflatie. Voor meer informatie hierover klik hier

Smartengeldcalculator

Het verbond van Verzekeraars heeft de Smartengeldcalculator ontworpen die na een pilot nu wordt aangeboden aan alle aansprakelijkheidsverzekeraars en rechtsbijstandsverzekeraars in Nederland. Hiermee kan op een makkelijke manier worden berekend wat het bedrag is aan smartengeld waar een slachtoffer recht op heeft. Deze calculator moet voor meer duidelijkheid en minder discussie gaan zorgen. Gelijkwaardige gevallen worden ook gelijkwaardig behandeld. Op die manier krijgen slachtoffers met licht letsel waar ze recht op hebben en worden ze sneller geholpen.

Salva Schaderecht

Salva Schaderecht kijkt daarom verder en zal met u gaan voor een smartengeldvergoeding die het beste recht doet aan uw situatie.

Heeft u vragen of zoekt u een letselschade advocaat? Neem vrijblijvend contact op.

Salva Schaderecht is een advocatenkantoor gespecialiseerd in aansprakelijkheid, letselschade en verzekeringsrecht.

Salva Schaderecht | info@salvaschaderecht.nl |  085 800 8080 | Jansbuitensingel 7, 6811 AA Arnhem