Op 18 oktober 2022 heeft het gerechtshof ’s-Hertogenbosch een uitspraak gedaan over de vraag of een ballonvaarder aansprakelijk is voor de schade die een papegaaienhouder lijdt als gevolg van het geluid dat de branders in de luchtballon maken. Het hof bespreekt de onrechtmatigheid van de actie van de ballonvaarder, past bij de beoordeling van het causaal verband de omkeringsregel toe en oordeelt dat de ballonvaarder aansprakelijk is.
Doodgeschrokken papegaaien
Meerdere keren per jaar organiseert de Dutch Balloon Competition Club een grote ballonvaartwedstrijd. Tijdens een van deze wedstrijden vaart een ballonvaarder te laag binnen een verboden zone. Deze zone betreft het bosperceel van een papegaaienhouder. De branders, die de luchtballon voorzien van warme lucht waardoor deze blijft zweven, produceren een enorm lawaai. Hierdoor zijn de papegaaien van de papegaaienhouder dusdanig in de stress geraakt dat drie ervan zijn overleden.
De papegaaienhouder stelt de ballonvaarder aansprakelijk voor de dood van zijn bijzondere, niet goedkope papegaaien. De rechtbank en later het hof oordelen dat de ballonvaarder aansprakelijk is en meer dan 50.000 euro moet betalen aan de papegaaienhouder.
Onrechtmatige daad
Wanneer iemand onrechtmatig handelt jegens een ander, kan hij hiervoor aansprakelijk zijn. Hiervoor is onder meer vereist dat de schade het gevolg is van de onrechtmatige gedraging. Dit noemt men het causaal verband. Er moet dus op de eerste plek een onrechtmatige gedraging zijn die, als tweede stap, in causaal verband staat met de schade.
Klik hier voor een algemeen artikel over aansprakelijkheid op grond van onrechtmatige daad.
Te laag vliegen is onrechtmatig
In de papegaaienzaak is geoordeeld dat het te laag vliegen van de ballonvaarder onrechtmatig is. Er is sprake van een onrechtmatige daad als een gedraging onder een, of meerdere, van de volgende categorieën valt: een inbreuk op een recht, een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht of een doen of nalaten in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt. Deze laatste categorie gaat onder andere over (on)zorgvuldigheid. Wanneer onzorgvuldig wordt gehandeld jegens een ander, kan dit als onrechtmatig worden aangemerkt. Het was dus aan het hof te beoordelen of het te laag ballonvaren onrechtmatig is.
Het hof is van oordeel dat het te laag ballonvaren onzorgvuldig en dus in strijd met het ongeschreven recht is. Bij de beoordeling hiervan maakt het hof gebruik van de wedstrijdregels die golden tijdens de ballonvaartwedstrijd. Hierin is namelijk opgenomen dat het de deelnemers verboden is om binnen bepaalde zones lager dan 305 meter boven de grond te varen. Onder andere het bosperceel van de papegaaienhouder is aangewezen als verboden zone, omdat hij hier zeldzame papegaaien houdt die ernstig geluidsoverlast niet kunnen verdragen. Nu de ballonvaarder zich in strijd met deze regels heeft gedragen, oordeelt het hof dat hij onzorgvuldig en dus in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt, heeft gehandeld. Anders gezegd: het te laag varen over een verboden zone is, mede omdat het wedstrijdreglement hiermee is geschonden, volgens het hof onzorgvuldig, en daarmee onrechtmatig.
Vervolgens is het de vraag of de onrechtmatige gedraging van de ballonvaarder als gevolg heeft gehad dat de papegaaienhouder schade lijdt. Met andere woorden: heeft het vliegen over de verboden zone het overlijden van de papegaaien veroorzaakt?
Te laag vliegen kan papegaaien doden
Degene die de schadevergoeding eist, de papegaaienhouder, moet het causaal verband bewijzen. Hij moet aantonen dat de papegaaien door het lawaai zijn overleden en draagt dus de bewijslast. Dat is vaak een lastige taak. Hoe weet je nou zeker dat een specifieke papegaai door precies dit lawaai van deze luchtballon is gestorven? Soms kan een rapport van een dierenarts uitsluiting geven, maar even vaak is dat verband door dergelijke specialisten niet met zekerheid vast te stellen. Voor dit soort gevallen heeft de rechter een oplossing bedacht, die in deze zaak bij uitstek toepasbaar is. Wanneer een norm strekt tot het voorkomen van een specifiek gevaar en dit gevaar zich vervolgens voordoet, kan de rechter aannemen dat de schade is ontstaan door de onrechtmatige daad. Dit wordt, enigszins misleidend, de omkeringsregel genoemd.
In de GPS-software die bij de ballonvaartwedstrijd aan de vaarders werd uitgegeven zijn bepaalde gebieden aangemerkt als verboden zones. Ook het bosperceel van de papegaaienhouder is als verboden zone aangemerkt. De reden hiervoor is dat de papegaaienhouder verschillende zeldzame papegaaien houdt die kunnen overlijden als gevolg van een schrikreactie op het lawaai dat de branders in de luchtballon maken.
In de papegaaienzaak wordt de omkeringsregel als volgt toegepast. Het niet te laag mogen vliegen over de verboden zones, de norm, strekt tot het voorkomen van papegaaien die stress krijgen en kunnen overlijden, het specifieke gevaar. Nu exact deze norm is geschonden en het specifieke gevaar zich vervolgens heeft voorgedaan, neemt de rechter het causaal verband aan. De papegaaienhouder is hiermee dus erg verlicht in zijn bewijspositie.
Desalniettemin kan de ballonvaarder de rechter van het tegenovergestelde overtuigen. Hij moet dan aannemelijk maken dat de schade ook zonder zijn onrechtmatige gedraging zou zijn ontstaan. In deze zaak is dat de ballonvaarder niet gelukt. De aanname is daarmee niet onderuitgehaald en het causaal verband staat vast.
Conclusie
De ballonvaarder is aansprakelijk voor de schade die de papegaaienhouder lijdt. De ballonvaarder heeft onrechtmatig gehandeld door over een verboden zone te vliegen. Omdat het instellen van de verboden zone er specifiek op zag te voorkomen dat de papegaaien zouden schrikken en overlijden en dit gevaar zich vervolgens heeft voorgedaan, neemt de rechter aan dat aan het vereiste van causaal verband is voldaan. De ballonvaarder heeft deze aanname niet onderuit kunnen halen.
Klik hier voor de volledige uitspraak van het gerechtshof ’s-Hertogenbosch van 18 oktober 2022 (ECLI:NL:GHSHE:2022:3533).
Vragen?
Heeft u vragen of zoekt u een advocaat die is gespecialiseerd in aansprakelijkheidsrecht? Neem vrijblijvend contact op.
Salva Schaderecht is een advocatenkantoor gespecialiseerd in aansprakelijkheid, letselschade en verzekeringsrecht.
Salva Schaderecht | info@salvaschaderecht.nl | 085 800 8080 | Jansbuitensingel 7, 6811 AA Arnhem
